İmam Gazzali epub Kelam ve Halk: İlcamu’l-avam An İlmi’l-kelam El-Kanunu’l-külli Fi’t-te’vil

İnsan aklı herhangi bir varlığı tanımak ve tanımlamak için onun öz varlığı (zat) ile nitelikleri arasında bir ayrım yapar. Daha doğrusu, insan bir şeyi ancak nitelikleri ile birlikte tanıyıp anlayabilir; sıfatsız, niteliksiz bir varlık onun zihninde hiçbir iz bırakmaz ve herhangi bir çağrışım yapmaz. Eğer söz konusu varlık manevi ve aşkın bir varlıksa, hiç şüphesiz durum daha da karmaşık bir hal alır. Kadim zamandan beri felsefe ve teolojide Tanrı kavramı ve O'nun var olanlarla ilişkisi bağlamında farklı tartışmalara konu olan bu sorun, İslam kelamında da Allah'ın zatı ve sıfatları çerçevesinde ele alınıp tartışılmıştır. Allah'ı yaratılmışlara ait her türlü nitelikten arındırmak anlamındaki tenzih ile O'na yaratılmışlarda da bulunan birtakım nitelikler atfetme manasındaki teşbih arasında kelam ekolleri Allah'ın zatı ve sıfatları arasındaki ilişkiyi ve sıfatların mahiyetini farklı yönlerden incelemişlerdir. Bu noktada kelam ekollerinin üzerinde durduğu en önemli meselelerden biri de naslarda Allah'a nispet edilen ve haberi sıfatlar olarak nitelenen insanbiçimci sıfatların nasıl yorumlanacağıdır. Kelam ve Halk, İslam düşünce tarihinin en dikkat çekici isimlerinden Gazzali'nin, vefatından hemen önce kaleme aldığı ve haberi sıfatların yorumlanması merkezinde kelam ilminin işlevini incelediği İlcamu'l-avam an ilmi'l-kelam adlı eseri ile inziva sonrası Bağdat'a döndüğünde Endülüslü talebesi Ebu Bekir İbnü'l-Arabi'nin haberi sıfatların nasıl anlaşılması gerektiğine dair sorularına verdiği cevapları içeren el-Kanunu'l-külli fi't-te'vil'in tenkitli neşrini ve tercümesini içermektedir.