Erman Artun epub Aşıklık Geleneği ve Aşık Edebiyatı: Edebiyat Tarihi / Metinler

Aşıklık geleneği, Türk kültüründe önemli bir yer tutmaktadır. Aşık, bulunduğu toplumun sözcüsüdür. Aşıklık geleneği, yüzyılların deneyimlerinden süzülerek biçimlenmiş, belirli kuralları olan, şiirin kalıcı ve etkileyici özelliğinden yararlanarak kuşaktan kuşağa aktarılan bir değerler bütünüdür. Aşık edebiyatı sözlü gelenekte yaşatılan bütün ürünlerle beslenir. Aşık şiirinin özünde bağlı bulunduğu kültüre ait örnek değerler ve ahlak anlayışı yatar. Din, gelenek ve güncel yaşam, aşık edebiyatını besleyen diğer kaynaklardır. Aşık edebiyatı, kendisini besleyen bütün kaynakların yönlendirmesi ve mutlak güzelliğe ulaşma çabası ile ilahi aşkı, dini-tasavvufi şiirlerle yüceltir, günlük yaşamın özelliklerini ve beğenisini över, acılarını dramatik dille vurgular, toplumsal ve kişisel çarpıklıkları taşlamalarıyla gözler önüne serer. Anadolu insanının dünya görüşünün yanı sıra estetik modeller de bu ürünlerde temsil edilir. Aşıklar, sazlı (telden), sazsız (dilden), doğaçlama yoluyla, kalemle (yazarak) geleneğin özelliklerini taşıyan birkaç biçimde şiir söyleyenlere "aşık", bu söyleme biçimine "aşıklık-aşıklama", aşıkları yönlendiren kurallar bütününe de "aşıklık geleneği" adını veriyorlar. Aşıklık geleneğindeki tanımlamaya göre aşıklar; saz çalıp çalamama, atışma, karşılaşma yapıp yapamama, doğaçlama şiir söyleyip söyleyememe, usta-çırak ilişkisi içinde yetişip yetişememe vb. gibi geleneksel ölçülerle birbirlerinden ayrılırlar. Günümüz aşıklarını sıralarken eski gelenek ölçüleri arandığında geleneği büyük bir özveriyle sürdürmeye çalışan aşıkların bir bölümünün dışlanacağı ve bunun da sağlıklı bir değerlendirme olamayacağı kanısına vararak, onları da çalışmamıza aldık. Zaten o aşıklar da gelenek içindeki yerlerini, geleneğe bağlı oldukları ölçüde ve sanatlarının gücü oranında alacaklardır. Aşıklarla yaşadıkları yöre arasındaki bağ önemlidir. Aşıklık geleneğinin oluşmasında ve bu gelenek içinde yetişen aşıkların şekillenmesinde geçmişten günümüze kalan tarihi ve kültürel mirasın önemli bir rolü vardır.Bu sürecin daha iyi görülebilmesi için aşıklık geleneğini incelemeden önce giriş bölümünde kültürel değişim ve gelişim açısından aşıklık geleneğini hazırlayan Türk şiir geleneğini ana çizgileriyle değerlendirdik.