Ahmet Talat Onay doc Açıklamalı Divan Şiiri Sözlüğü: Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı

Ahmet Talat'ın Eski Türk Edebiyatında Mazmunlar ve İzahı isimli ansiklopedik eseri, bu konuda yapılmış ilk kapsamlı çalışmadır. Böylebir çalışması olduğu söylenen Prof. Dr. Ali Nihad Tarlan'ın terekesinden maalesef buna benzer bir eser çıkmamıştır. Ahmet Talat'ın on yıl süreyle çalışarak hazırladığı bu kitapta 1000 kadar madde yer almaktadır. Yazar, her konuyu yüzlerce şairden seçtiği örnek beyitlerle açıklarken, eserini aynı zamanda zengin bir antolojihaline getirmiştir. Eserin bir başka özelliği, mazmunların izahında çok sayıda kaynaktan yararlanılmış olmasıdır. Bunların en başında lugatler gelmektedir:Lehçe-i Osmani, Salahi Lugati, Lugat-i Ebuzziya, Lehçetü'l-Lugat, Ferheng-iŞu'uri, Kamus-ı Osmani, Tuhfe-i Vehbi (ve şerhi), Nuhbe-i Vehbi (ve şerhi),Divanü Lugati't-Türk, Ahteri, Burhan-ı Katı' Tercümesi, Kamus Tercümesi,Kamus-ı Felsefe, Ferheng-i Ziya, Lugat-ı Tarihiyye ve Coğrafiyye,Kamusu'l-A'lam. Biyografik eserler arasında ise, Latifi, Aşık Çelebi ve Kınalızade'nin şuara tezkireleri, Menakıb-ı Hünerveran, Osmanlı Müellifleri,Türk Şairleri ve Son Asır Türk Şairleri sayılabilir. Yazar, belli başlı Osmanlı tarihleriyle, çeşitli tarih araştırmalarından da yararlanmıştır. Peçevi,Nişancı, Naima, Ata, Ali, Çelebizade Asım tarihleriyle, Koca Sekbanbaşı Layihası, Cevdet Paşa'nın İbn-i Haldun Mukaddimesi, Takvim-i Edvar'ı ve tarihi,Rıza Nur'un Türk Tarihi; Köprülü, Uzunçarşılı ve Günaltay'ın çeşitli kitap ve makaleleri bu kaynakların belli başlılarıdır. Evliya Çelebi Seyahatnamesi de yazarın en çok yararlandığı eserlerden biridir. Sudi'nin Hafız Divanı, Bostan ve Gülistan şerhleri, Sarı Abdullah'ın Mesnevi Şerhi, Risale-i İbn-i Zeydun Şerhi ve Veled Çelebi'nin elyazması halinde olan Ayin-i Cem, Cep Defteri,Tuhfetü'l-Erbain, Dahme-i İrfan ve Sımat-ı Aşıkan gibi eserler de çok sık başvurulan kaynaklar arasındadır. Erzurumlu İbrahim Hakkı'nın Marifetname'si,Fakiri'nin Risale-i Ta'rifat'ı, Mehmed Ali Ayni ve Ömer Rıza Doğrul'un dini-tasavvufi eserleri, divanlar ve sayamadığımız daha niceleri... Eserin bir başka özelliği de, Veled Çelebi, Tahir Olgun ve Fuat Köprülü gibi konunun otoritesi şahsiyetlerin tashih ve tasvibinden geçmiş olmasıdır. Eserin orijinalinde, Köprülü'nün kendi el yazısıyla yer yer ilave bilgiler bulunmaktadır. Veled Çelebi ve Tahir Olgun birer takriz yazdıkları gibi, esere de zaman zaman açıklamalarıyla katkıda bulunmuşlardır. (Tahir Olgun'un konuyla ilgili olarak Ahmet Talat'a yazdığı mektuplar tarafımızdan yayımlanmıştır: Divan Edebiyatının Bazı Beyitlerinin İzahına Dair Edebi Mektuplar, Ankara 1995). Yahya Kemal Beyatlı da takriz olarak el yazısıyla bir rübaisini takdim etmiştir.