Alaaddin Ata Melik Cüveyni doc Tarih-i Cihan Güşa

Farsçadan çevirisini yaptığımız Alaaddin Ata Melik Cüveyninin, dünya fatihinin (Cengiz Hanın) tarihi anlamına gelen Trih-i Cihan Güşa adlı eseri üç cild halindedir. Birinci ciltte, uzun bir Önsözden sonra Moğolların eski det ve gelenekleriyle Cengizin yasalarına onun ortaya çıkışına ve Uygur memleketlerindeki fetihlerine değinilir ve bu münasebetle Uygurların dinleri, detleri ve efsaneleri hakkında kıymetli bilgiler verilir. Bundan sonra Cengizin ölümüne kadar Maveraünnehr ve İrandaki fetihleri ve Güyük Hanın ölümüne kadar meydana gelen olaylar geniş bir şekilde anlatılır, Tuli ile Çağataydan kısaca bahsedilir. Tarihçiler onun bu ciltte verdiği bilgilerin başka hiçbir kaynakta bulunmamasından dolayı çok kıymetli olduğunu belirtirlerken bazı yerlerin, bilhassa asker ve ölü sayısı hakkında verdiği rakamlarla ilgili yerlerin çok mübalağalı ve itimada lyık olmadığını söylerler. Buna, onun Buhara iç kalesini savunanların sayısını 30 bin olarak gösterirken, olayın şahidi olan İbnül-Esirin 400 olarak göstermesini örnek verirler.Kitabın ikinci cildinde Harezmşahlar tarihinden bahsedilmekte, bilhassa son hükümdarlar hakkında uzun tafsilt verilmektedir. Yazarın çeşitli kaynaklara dayanarak yazdığı bu ciltte, Kara Hıtaylar hakkında verdiği bilgilerin başka kaynaklarda bulunmaması, onun tarihi değerini daha da artırmaktadır. Ayrıca bu ciltte Ögedey zamanından XII Tarih-i Cihan Güşa başlayarak, Hülagunun İrana gelişine kadar hüküm süren Moğol hükümdarlarından da bahsedilmektedir. Yazarın Moğol hakimlerinden bahseden son kısmına ait olaylar hakkındaki bilgilerin bazılarını, kendisi gibi devlet hizmetinde bulunmuş olan babasından duyduklarına ve bazılarını da bizzat kendi gördüklerine dayandırmıştır.Üçüncü cilt Mengü(Mönke) Hanın tahta oturuş töreninin tasviri ile başlayıp, onun saltanatının ilk yılları hakkında biraz bilgi verdikten sonra Hülagunun İrana hareketi ve İsmaili kalelerinin alınıp yıkılması konularıyla devam etmekte ve bunu takiben Alamut İsmailileri ve bunların